Emotionele verwaarlozing

Emotionele verwaarlozing; dat wat er niet was…

Emotionele verwaarlozing | emotionelemishandeling.nl

Deze vorm van verwaarlozing is een vaak over het hoofd gezien fenomeen, omdat het meestal stil en onzichtbaar gebeurt. In tegenstelling tot fysieke verwaarlozing, waarvan er tekenen te zien zijn zoals kneuzingen of ondervoeding, is emotionele verwaarlozing moeilijk vast te stellen. Emotionele verwaarlozing wordt in het algemeen ook niet herkend door de persoon zelf, totdat de symptomen ervan verschijnen in de volwassenheid.

Doordat je later als volwassene vergelijkingsmateriaal krijgt bijvoorbeeld vanwege het eigen ouderschap of bemerkt dat anderen een andere opvoeding hebben gehad dan jij, kom je erachter dat je iets hebt gemist als kind. Dat kan een kenmerk van emotionele verwaarlozing zijn. Het gaat over dat wat er níet was.

Opvoeding en relaties

Bij kinderen kan emotionele verwaarlozing al vanaf de geboorte optreden. Kinderen die te vroeg of ziek geboren zijn en in de couveuse liggen, hebben de eerste hechtingsfase met de moeder moeten missen. Dit kan in de hersenen een imprint van angst en eenzaamheid achterlaten, wat het kind als volwassene met zich mee blijft dragen.

In een latere fase in de ontwikkeling heeft emotionele verwaarlozing te maken met gebrek aan afstemming. Een kind kan de eigen emoties nog niet benoemen of plaatsen. Doordat de ouder kan afstemmen op de behoeften en gevoelens van het kind, leert het kind via de ouder welke emoties het ervaart. Vindt deze afstemming niet plaats, dan is het kind emotioneel op zichzelf aangewezen om te duiden wat het ervaart. Hier gaat het vaak mis. Een kind vertaalt het gebrek aan afstemming en verbinding met de ouder in een innerlijke beleving van ‘verkeerd zijn’, ‘niet goed genoeg zijn’ of afwijzing. Is dit gebrek aan afstemming structureel, dan kan er op die manier een fundament bestaande uit gevoelens van afwijzing, onzekerheid, schaamte en zelfkritiek in de identiteit van het kind ontstaan.

Emotionele verwaarlozing komt ook voor in een volwassen relatie. Je partner kan zich bijvoorbeeld niet afstemmen op jouw gevoelens, ook al geef je die wel aan. Of ontkent je gevoelens en doet je verzanden in eindeloze wel/niet discussies. Dit leidt op den duur tot vereenzaming binnen de relatie. Je ‘verhongert’ emotioneel als het ware. Vanuit onderzoek is gebleken dat mannen vaker moeite hebben met emoties en gevoelens; ze vinden het verwarrend, voelen zich verantwoordelijk gesteld voor iets dat ze niet kunnen oplossen, kunnen het niet goed aanvoelen bij zichzelf en hebben doorgaans meer affiniteit met dingen dan met mensen. Nadeel -voor beide partners- van het niet kunnen delen of serieus nemen van emoties en gevoelens, is dat het de intimiteit tussen beide partners teniet doet op den duur. Wat ook kan voorkomen is dat emotionele verwaarlozing uit het verleden, je doet hunkeren naar verbinding wat ertoe leidt dat je voor een partner kiest die niet bij je past of goed voor je is. Gevoel van eenzaamheid, ’emotionele verhongering’ of gebrek aan echte verbinding is dan al zo lang onderdeel van je identiteit, dat je helemaal niet herkent hoeveel je eigenlijk tekort komt bij die verkeerde partner. Het gebrek aan eigen identiteit -kennis over jezelf en weten wat je nodig hebt-, lage eigenwaarde en de ‘verhongering’ op emotioneel gebied, maakt dat je je later aan ongezonde vormen van aandacht of liefde kan gaan ‘vastklampen’. Dit kan leiden tot een reeks van verbroken relaties en verdere beschadiging.

Emotionele verwaarlozing kan vele vormen aannemen. Van een ouder die onrealistisch hoge verwachtingen heeft of niet aandachtig luistert, tot het ontkrachten of ontkennen van emotionele ervaringen van een kind. Waardoor het aan zichzelf begint te twijfelen. Wanneer een ouder niet emotioneel is afgestemd op een kind, maar verder wel de lichamelijke behoeften vervult, leert een kind niet de eigen emoties te begrijpen en serieus te nemen. Weten en benoemen wat je van binnen voelt en ervaart is een vaardigheid die je van een ouder idealiter behoort te leren. Dit heeft een kind nodig om zichzelf emotioneel te ontwikkelen. Gevoel van eigenwaarde ontwikkelt zich alsnog wanneer jouw emoties en gevoelens serieus genomen worden.

Een valkuil van emotionele verwaarlozing is dat je het gevoel kunt hebben, dat je eigenlijk helemaal geen reden tot klagen hebt. Er is je immers geen groot onrecht of mishandeling aangedaan. Je denkt dan vaak: ‘het viel wel mee’, ‘anderen hebben het veel zwaarder gehad dan ik’ of ‘overal is wel wat’. Deze bagatellisering van emotionele verwaarlozing is eigenlijk ontkenning. De gevolgen ervan, zoals hierboven beschreven, zijn echter niet te ontkennen. Daarom is het belangrijk om emotionele verwaarlozing serieus te nemen.

Symptomen bij emotionele verwaarlozing

  • ongevoelig worden voor, of afgesneden raken van je eigen gevoelens en behoeften
  • het gevoel hebben dat er iets ontbreekt, maar niet goed weten wat dit is
  • je leeg voelen van binnen
  • weinig tot geen ontwikkeling van talenten
  • makkelijk overweldigd of ontmoedigd raken
  • een laag gevoel van eigenwaarde hebben
  • perfectionisme
  • enorm gevoelig voor afwijzing
  • gebrek aan duidelijkheid over verwachtingen van anderen en verwachtingen voor jezelf

Opvoeding

Opvoeding en autoritaire ouders | emotionelemishandeling.nl

De meeste ouders hebben het tijdens de opvoeding goed bedoeld of wisten niet beter. Deden over het algemeen wat ze op dat moment konden doen. Er is in dat geval dan ook geen sprake van kwade opzet of psychopathologie bij de ouders. Ze waren eerder emotioneel onvolwassen of emotioneel onderontwikkeld. Sommigen hebben misschien zelf emotionele verwaarlozing als kind ervaren en hebben daarom emotioneel niet veel te geven.

Er zijn echter opvoedstijlen en kenmerken, die zich lenen voor emotionele verwaarlozing:

Autoritaire ouders

Autoritaire ouders willen dat hun kinderen de regels volgen en hebben weinig neiging of tijd om naar de gevoelens en behoeften van een kind te luisteren. Volwassenen, die als kind opgevoed zijn door gezaghebbende ouders, rebelleren wellicht tegen autoriteit of worden onderdanig. Vooral vóór de jaren ’60 was het motto omtrent opvoeden: ‘Kinderen mogen wel gezien maar niet gehoord worden’ en ‘Jij mag pas iets zeggen als grote mensen zijn uitgepraat’. Opvoeding destijds was een kwestie van kinderen fatsoen en aanpassing bijbrengen. De noodzaak van een gezonde ontwikkeling van de eigen persoonlijkheid van een kind en het belang van grenzen mogen aangeven was vrijwel onbekend bij de gemiddelde ouder.

Tolerante ouders

Tolerante ouders hebben een ‘laat-het-maar-gebeuren’ houding wat betreft het grootbrengen van hun kind. Ze laten kinderen emotioneel vrijwel geheel aan hun lot over. Ouders kunnen het burgerlijk vinden om het emotioneel-volwassen voorbeeld te geven, soms ontbreekt hen de kennis en vaardigheid, energie, interesse of het geduld om met hun kind te bespreken hoe het met emoties kan omgaan. Kinderen die opgevoed zijn door tolerante ouders hebben wellicht moeite met emotioneel grenzen en limieten voor zichzelf te bepalen tijdens de volwassenheid. Deze mensen kunnen bijvoorbeeld in een oneindige pubertijd of studententijd blijven steken, waardoor ze maar niet toekomen aan het opbouwen van een volwassen leven met een carrière of gezin. Ze hebben geen gevoel voor verantwoordelijkheid naar anderen en blijven te ‘kinds’ of ‘studentikoos’. Of ze worden over-verantwoordelijk; ze hebben namelijk geleerd té volwassen voor hun leeftijd te moeten zijn, aangezien niemand anders verantwoordelijkheid voor hen nam. Vaak hebben deze kinderen als volwassene moeite met het bepalen en aangeven van grenzen naar anderen, waardoor ze groter risico lopen ten prooi te vallen aan mensen die hen willen gebruiken voor eigen belangen.

Perfectionistische ouders

Perfectionistische ouders zijn geneigd te geloven dat hun kinderen altijd meer, anders of beter kunnen. Dit zijn ouders die kritiek en correctie aangeven in plaats van begeleiding. Zo leert een kind dat, wat ze doen of laten, altijd anders of beter kan in de ogen van hun ouders. Vooral als er te weinig positieve aandacht voor wie ze zijn – zonder hun prestaties – tegenover staat. Het is goed mogelijk dat de beleving achteraf omtrent opvoeding, tussen ouders en kinderen zeer verschillen. Positieve aandacht kan wel gegeven maar niet gevoeld zijn. Kinderen van dergelijke ouders kunnen opgroeien als perfectionisten en kunnen onrealistisch hoge verwachtingen van zichzelf hebben. Ze internaliseren een strenge innerlijke criticus, wat resulteert in angsten of het gevoel van ‘nooit goed genoeg’ zijn.

Afwezige ouders

Afwezige ouders kunnen afwezig zijn om verschillende redenen zoals: overlijden, ziekte, echtscheiding, overwerken of vaak op reis. Ouders kunnen ook emotioneel afwezig zijn en daardoor niet weten wat er in hun kind omgaat. Ze zijn er wel, maar ze begeleiden hun kinderen niet op emotioneel vlak. Kinderen van afwezige ouders voeden uiteindelijk zichzelf voor een groot deel op. Als ze het oudste kind zijn, voeden ze misschien ook hun jongere broers en zussen op. Deze kinderen zijn vaak overdreven verantwoordelijk, wat ze mee kunnen nemen naar hun volwassen leven. Deze kinderen lijken op kleine volwassenen, overbelast met het piekeren over zichzelf, anderen en de wereld.

Het is goed mogelijk dat je ouders een combinatie waren van bovenstaande voorbeelden.

Heling bij emotionele verwaarlozing

Heling begint met het leren afstemmen op je eigen gevoelens en emoties. Door bewustzijn te vergroten rondom wat je voelt en jezelf toestemming te geven voor deze gevoelens, begint het proces naar verandering. Herkennen en benoemen van gevoelens, identificeert ze. Het kunnen identificeren van gevoelens is een vaardigheid die je kunt leren. Vervolgens leer je jouw gevoelens en emoties te accepteren en serieus te nemen. Gevoelens en emoties heb je om een reden, ze hebben je namelijk veel waardevols te vertellen. Er bestaan geen ‘slechte’ emoties, wel zijn er effectieve en minder effectieve manieren om er mee om te gaan.

Wil je stappen zetten naar dit helingsproces?

Wellicht herken je jezelf in wat er beschreven staat en hoop je dat jouw relatie met jezelf en anderen verbeterd kan worden. Zou je in dit proces misschien ondersteuning willen krijgen? Die ondersteuning vind je hier in de praktijk. Een afspraak maken voor een eerste gesprek is een goede eerste stap.