Assertiviteit, wat is dat?

Assertiviteit speelt een cruciale rol in hoe we communiceren met anderen. Of het nu gaat om werk, relaties of vriendschappen, de manier waarop we opkomen voor onze eigen belangen en meningen, kan de kwaliteit van die interacties sterk beïnvloeden. In deze blog duiken we dieper in op assertiviteit en ons gedrag. Zo leren we hoe we dit kunnen onderscheiden tussen sub-assertief, assertief en agressief reageren.

Assertief gedrag betekent dat je je eigen mening en rechten op een respectvolle manier uit, terwijl je rekening houdt met de gevoelens en standpunten van anderen. Het is een middenweg tussen twee uitersten: sub-assertief (te terughoudend) en agressief (te overheersend).

• Sub-assertief: Je houdt te veel rekening met anderen, vaak ten koste van jezelf.
• Agressief: Je focust volledig op je eigen belang, vaak ten koste van de ander.
• Assertief: Je houdt een gezonde balans tussen het uiten van je eigen behoeften en het respecteren van de behoefte van anderen.

Waarom is deze balans zo belangrijk?

Wanneer je naar de uitersten neigt—sub-assertief of agressief—ervaar je vaker nadelen in je interacties. Sub-assertieve mensen vermijden vaak conflicten, wat kan leiden tot een lage zelfwaarde en frustraties. Aan de andere kant veroorzaken agressieve reacties vaak spanningen met anderen, wat relaties onder druk zet.

Assertief gedrag bevindt zich precies in het midden, waar de balans zit tussen zelfrespect en respect voor de ander. Maar deze balans vinden is niet altijd gemakkelijk. Het kan per situatie verschillen hoeveel assertiviteit je nodig hebt.

De Nadelen van Sub-assertief Gedrag

Hoewel sub-assertief gedrag vaak wordt gezien als “vriendelijk” of “meegaand,” heeft het veel nadelen, zoals:

• Conflictvermijding
• Je standpunt komt niet aan bod
• Slecht zelfbeeld
• Weinig gevoel van identiteit
• Weinig grip op het leven
• Persoonlijke ontwikkeling stagneert
• Verlating van jezelf, je mist jezelf als bondgenoot

Soms kan dit langdurige patroon zelfs leiden tot een uitbarsting van agressie. Een sub-assertief persoon die lang geen grenzen heeft gesteld, kan op een gegeven moment ‘ontploffen’. Na deze uitbarsting vallen ze vaak weer terug in sub-assertief gedrag, wat het probleem alleen maar versterkt.

Een goede manier om je assertiviteit te ontwikkelen, is door te reflecteren op situaties waarin je niet tevreden was met je reactie. Wat zou je anders willen doen? De bedoeling is om te leren je gedrag meer richting het assertieve midden te verschuiven.

• Zit je meer naar sub-assertief? Probeer eens vaker:
• Opkomen voor je eigen mening
• ‘Nee’ zeggen
• Om hulp vragen
• Uiten en ontvangen van kritiekpunt
• Discussie niet uit de weg gaan

• Zit je meer naar agressief? Oefen dan met:
• Uiten van en reageren op boosheid
• Uiten en ontvangen van kritiek

Je eigen positie -aan de uitersten- was jouw manier om met de situatie om te gaan. Het was een manier om te overleven (levensreddend).

Het is vooral niet verkeerd dat jouw positie wellicht sub-assertief dan wel hyper-assertief (agressief) is (geweest) maar het is waardevol om nu te leren hoe je in het assertieve gebied sterk kunt worden. Assertief zijn betekent dat je naar anderen toe duidelijk bent over wat je denk, voelt of wilt.

Verschillende manieren van reageren

Sub-assertief reageren wil zeggen: je zorgt dat de sfeer goed blijft, maar doet daarmee jezelf te kort. Je bent naar anderen toe vaak niet duidelijk over wat je wilt of vindt. Je gebruikt vaak smoezen en excuses om de lieve vrede te bewaren. Het gevolg is dat je vaak dingen tegen je zin doet en dat je je hierover gespannen voelt.

Assertief reageren wil zeggen: je beschouwt jezelf als iemand die eigen gevoelens en gedachten heeft. Je doet en zegt wat je zelf wilt en je bent daarover duidelijk naar anderen. Je komt voor jezelf op, op zo’n manier dat de sfeer goed blijft.

Hyper-assertief / Agressief reageren wil zeggen: je komt op voor jezelf, maar doet dat op zo’n manier dat de sfeer erdoor verpest wordt. Je reageert vaak kwaad en vijandig op anderen of je komt voor jezelf op door de ander te kwetsen. Het gevolg is, dat je veel spanningen hebt met andere mensen. Mensen die meestal sub-assertief reageren en bij wie zich veel spanningen hebben opgestapeld kunnen na een kleine aanleiding soms ook agressief reageren.

Aandachtspunten voor assertief reageren

• Denk goed na wat je zelf van de situatie vindt.
• Wat wil je bereiken in die situatie?
• Op welke manier kun je dat het beste duidelijk maken
• Natuurlijk kun je niet in alle situaties assertief reageren. 
• Belangrijk is dat je bewust kiest voor een bepaalde manier van reageren.

Centrale vraag: Welke overtuiging heeft jou geholpen om de situatie te overleven?

Subassertief

• als ik voor mijzelf opkom zal hij wel vreselijk kwaad zijn
• als ik dat doe vindt zij mij vast heel onaardig
• ik ben toch niet sterk genoeg om me te verweren
• ik moet het anderen naar de zin maken
• als ‘nee’ zeg moet ik dat precies kunnen verantwoorden
• ik mag anderen niet lastig vallen met mijn probleem
• als ik voor mezelf opkom is dat eigenlijk egoïstisch

Agressief

• de aanval is de beste verdediging
• ik zal wel eens laten zien wie hier de sterkste is
• als je je niet heel kwaad maakt, lopen ze over je heen
• met mij valt niet te spotten
• oog om oog, tand om tand
• zij/hij zal doen wat ik zeg
• het gebeurt zoals ik het wil

Er bestaan diverse misverstanden rondom grenzen aangeven: Het zou zijn, onaardig/confronterend en/of afstandelijk maar…..

Grenzen zijn noodzakelijk, een blijk van zelfrespect en zelfwaardering en gereedschappen om anderen te leren hoe ze met jou om moeten gaan.

• Grenzen zijn een manier om te zorgen dat mensen rekening met jou houden.
• De beste oplossing is altijd een win/win situatie (beiden partijen willen er bij gebaat zijn)
• Wat mensen niet weten kunnen ze ook niet in de praktijk brengen
• Door grenzen aan te geven krijg je meer respect van de ander
• Je wordt interessanter voor jezelf en anderen
• Jij weet wat je wilt en niet wilt
• Grenzen hebben maakt je autonomer en authentieker en dit maakt iemand interessanter
• Je staat aan het stuur van je eigen leven (wordt niet langer geleefd)
• Je krijgt ook ruimte voor andermans grenzen (het voelt niet meer als eenrichtingsverkeer)
• Assertiviteit is liefdevol opkomen voor jezelf
• In een gezonde relatie is er sprake van geven en ontvangen aan beide kanten.

Hoe bij je eigen standpunt te blijven: ‘grenzen aangeven’ verloopt bij een gezond persoon anders dan bij een heel dominant of onvolwassen persoon. Een emotioneel gezond persoon respecteert grenzen, wanneer je die rustig, duidelijk en vriendelijk aangeeft. Wanneer dit tot conflict leidt, is dit meestal een signaal dat je te maken hebt met een emotioneel ongezond (dominant of onvolwassen) persoon. Basis bij het aangeven van je grenzen: Van jezelf deze grenzen en wensen mogen aangeven en mogen verwachten dat een ander er rekening mee houdt en de eigen grenzen en wensen kennen en mogen hebben van jezelf.

Wil je ook aan de slag om assertiever te worden? Neem eens contact op met de praktijk!