Een gezonde relatie volgens de 10 geboden
Hoe herken je een gezonde relatie? Dr. Robin Berman heeft onderstaand stuk geschreven, omdat ze dacht dat het nuttig zou zijn om de situatie eens om te draaien. In plaats van te praten over niet-gezonde relaties (met narcisten)… stelt ze ons een wereld voor waarin we allemaal kunnen handelen als emotioneel gezonde volwassenen.
In deze blog worden de belangrijkste voorwaarden geschetst voor het hebben van een gezonde relatie.
Ik hoor het mijn patiënten en vrienden vertellen tijdens ongedwongen gesprekken….‘Ik wil dat hij gewoon volwassen wordt!’, ‘Ze gedraagt zich als een kleuter’, ‘Mijn zes-jarig kind is volwassener dan mijn man’ of ‘Ik heb twee kinderen maar het voelt alsof ik er drie heb!’
Na een poosje daten, na de trouwdag en het krijgen van kinderen, na de periode die tegenslagen heeft gebracht, kan de aanvankelijke glans over de relatie verdwijnen. Het kan een schok zijn om te ontdekken dat de slimme, aantrekkelijke en boeiende persoon waarmee je getrouwd bent, uiteindelijk niet zo perfect is. Na ‘nog lang en gelukkig’, kan er een hoop ‘volwassen worden’ aan de orde zijn. Het is vreselijk om te ontdekken dat je geweldige vriendje een humeur heeft of dat de vrouw die zo ontspannen leek tijdens de afspraakjes, allesbehalve dat is. Samenzijn met iemand die emotioneel onvolwassen is, maakt ongelukkig in de relatie en leidt tot boosheid en verlies van respect voor je partner. Het wordt dan een teleurstelling voor beiden partners.
Net zoals mijn collega-therapeuten, zie ik telkens mensen in relaties worstelen met vragen; ‘Is wat ik vraag onredelijk? Waarom ben ik altijd degene die moet geven? Moet het echt zo moeilijk zijn?’ Mensen die naar een therapeut gaan, in na-pijn van mislukte relaties, proberen te achterhalen hoe ze het beter kunnen doen in een volgende relatie. Zij hebben dan kwaliteiten in hun hoofd waar de ander aan zou moeten voldoen: slim, grappig en aardig, maar we horen niet vaak iemand zeggen: ‘Ik ben op zoek naar een vrouw die haar emoties kan reguleren’ of ‘Ik ben op zoek naar een man die emotioneel ontwikkeld is’. Omdat therapeuten zien hoe vaak mensen zich aangetrokken voelen tot de oppervlakkige allure van de narcist, inspireerde het mij om te proberen een andere variatie van Prins(es) Op Het Witte Paard te beschrijven; niet de onstuimige held of het knappe gezichtje, maar de emotioneel volwassene. Zijn/haar kwaliteiten zijn misschien niet zo duidelijk op het eerste gezicht, maar het zijn de kwaliteiten die de relatie duurzaam maken.
1. Emotioneel gezonde volwassenen kunnen de eigen gevoelens aan.
Ze gaan niet: mokken, met deuren slaan of de stilte-behandeling geven. Het is geweldig om je gevoelens te kunnen uiten, maar de vaardigheid om je emoties te reguleren is de belangrijkste kwaliteit van een emotioneel volwassene. Wanneer de vaardigheid van het beheersen van je emotionele regulator (en het is een vaardigheid) niet in de kinderjaren wordt aangeleerd, dan eindig je met een eenvoudige aan/uit knop. Aan de ene kant is er ongebreidelde vreugde en passie (het leuke gedeelte); aan de andere kant is er woede, schreeuwen of ongecontroleerd huilen als reactie op onbelangrijke gebeurtenissen. We kunnen omgaan met schreeuwende peuters in het openbaar, maar wanneer een man van middelbare leeftijd obsceniteiten schreeuwt tegen een vreemde, omdat hij wordt afgesneden op de rijweg, dan vragen we ons af wat er mis is gegaan tijdens zijn kinderjaren.
Eén van onze grootste verantwoordelijkheden als ouders is, om onze kinderen te leren hoe ze zichzelf emotioneel kunnen reguleren; hoe te leren herkennen en benoemen van hun gevoelens, hoe proportioneel te reageren en hoe ze zichzelf kunnen kalmeren. Emotioneel-volwassenen hebben deze vaardigheden geleerd en kunnen zichzelf onder controle houden. Ze kunnen hun gevoelens uiten zonder dat ‘de stoppen doorslaan’. Als partner hoef niet op je tenen te lopen of bang te zijn dat ze ‘instorten’ bij de geringste provocatie.
2. Emotioneel gezonde volwassenen denken na over hun taalgebruik. Schelden doet geen pijn, is niet waar.
Omdat woorden kunnen beschadigen en dit weten emotioneel volwassenen, kiezen ze hun woorden zorgvuldig. Iedereen kent momenten dat je het gevoel hebt dat je partner je teleurstelt, maar opmerkingen als: Hoe kon je zo stom zijn? horen niet thuis in een intieme relatie. Tijdens beheersing van een conflict kunnen woorden en de toon waarop ze gezegd worden het verschil betekenen tussen een defensieve reactie en bereidheid tot verandering.
Neem het volgende voorbeeld: ‘In het begin van ons huwelijk hadden mijn man en ik eens een belangrijk zakendiner. Hij vertelde me dat het belangrijk was dat we op tijd kwamen en hij om 19:00 uur wilde vertrekken. In de klem van het multi-tasken – onze baby voeden, het föhnen van mijn haar – besefte ik dat het 19:15 uur was en zette me schrap. Ik verwachtte dat mijn man tegen me zou gaan schreeuwen, net als mijn vader vroeger. Maar in plaats van mij te beschuldigen, keek hij me aan en zei: Hoe kan ik je voortaan helpen? Op tijd zijn is belangrijk voor mij en het lijkt erop dat je zoveel te doen had voordat we vertrokken, wat kan ik doen om het gemakkelijker te maken? In plaats van in de verdediging te schieten, inspireerde zijn taalgebruik mij te willen proberen voortaan op tijd te zijn. Het kan zijn dat hij bij zichzelf dacht: ‘Grrrr’. Maar hij koos zijn woorden op zo’n manier dat ik hem kon horen’.
Taal kan ontvlammen of inspireren en bewust met taal kunnen omgaan is een geschenk. Een moment nemen om je gedachten te ordenen en je woorden bewust te kiezen, reikt heel ver in een relatie.
3. Emotioneel gezonde volwassenen hebben empathie voor anderen.
Emotioneel gezonde volwassenen proberen dingen te bezien vanuit het standpunt van de andere persoon. Stel je voor, jouw mantra is: Waar is het feest? Maar de ideale avond van je partner is samen op de bank Netflix kijken en pizza laten bezorgen. Toch kan het werken. Het hebben van empathie betekent niet dat je het met elkaar eens bent. Het zou zelfs kunnen dat je je partner helemaal niet begrijpt, maar het betekent wel dat je je best doet om respect te hebben en zelfs het standpunt van de ander leert waarderen.
Neem het volgende voorbeeld: Bill is een extravert en sociaal persoon, maar zijn partner Steve is introvert en heeft een hekel aan mensen in huis. Dit was een belangrijke bron van conflict in hun relatie want Bill voelde zich schuldig, omdat uitnodigingen van anderen niet wederkerig konden zijn. Steve vond Bill ongevoelig en Bill vond dat Steve hun sociale leven gegijzeld hield. De doorbraak kwam toen Bill begon te begrijpen dat hun partnerschap voor Steve genoeg was en daarmee gelukkig was. Vanuit het gevoel van Steve was Bill’s aandringen op een vol sociaal leven een afwijzing van hun intimiteit. Gedurende de poging om de dingen te bekijken vanuit het standpunt van Steve, was Bill in staat om bewust meer tijd samen door te brengen als stel. Tegelijkertijd was Steve in staat om te zien dat Bill’s verlangen om met anderen te zijn, geen persoonlijke afwijzing was, maar een manier om zijn sociale batterij op te laden. Iets dat Steve niet echt nodig leek te hebben. Ze kwamen tot een compromis: niet meer dan één sociaal evenement per weekend en als ze mensen in huis hadden zou Bill als primaire gastheer fungeren.
Het kunnen sluiten van een compromis is een voorwaarde om een emotioneel gezonde volwassene te kunnen zijn. Het mantra, dat geldt voor een langdurig partnerschap is dit: als het voor jou belangrijk is, is het belangrijk voor mij. Als één van de partners heel netjes is en de ander een rommelkont, dan moet de rommelige partner leren op te ruimen. Niet omdat deze plotseling heel netjes wordt, maar omdat het belangrijk is voor de partner. Soms is de ergernis van kleren in de wasmand doen of het uitruimen van de vaatwasser, de gemoedsrust van je partner waard.
4. Emotioneel gezonde volwassenen nemen verantwoordelijkheid voor hun gedrag en keuze’s.
Verantwoordelijkheid kunnen nemen is de meest onderschatte sexy kwaliteit. De echte held is niet de man die nooit fouten maakt: het is de man die zijn fouten toegeeft! Wanneer emotioneel gezonde volwassenen een fout begaan wijzen ze niet met de vinger naar anderen, verzinnen ze geen smoesjes of geven ze de schuld aan de omstandigheden, maar nemen ze verantwoordelijkheid voor hun gedrag. Er is niets fijner dan een man of vrouw die sportief zegt: Je hebt gelijk, ik heb het verprutst en ik ga het rechtzetten…. in plaats van in discussie te gaan met: Ja maar, jij…..
Neem het volgende voorbeeld: Jeff en Anna zijn twee jaar getrouwd en hebben een pasgeboren kindje. Door slaaptekort en de vele verplichtingen raakt Anna gefrustreerd, omdat Jeff niet meer tijd besteedt aan het huishouden. Als hij te laat thuis komt voor de zoveelste keer, wordt Anna ziedend. Maar als hij zegt: Het spijt me, ik heb het verknald, laat me je een glas wijn inschenken en de baby overnemen, is het moeilijk voor haar om boos te blijven, vooral als het leidt tot verandering op de langere termijn.
Het toegeven van fouten maakt emotioneel gezonde volwassenen niet zwak. Het maakt ze betrouwbaar en veilig, lost conflicten op en stelt mensen in staat verder te gaan dan het beschuldigen van de ander, richting echte verandering. Het vermogen om feedback te ontvangen en te verwerken is een geschenk aan de relatie; het helpt beide partners om het beste uit zichzelf te halen.
5. Emotioneel gezonde volwassenen houden geen scorebord bij.
Al dit soort empathie en verantwoordelijkheid nemen kan ons een tevreden gevoel geven over onszelf, maar het wordt hard werken als je je telkens afvraagt wat je ervoor in ruil terugkrijgt en afweegt of je partner ook zoveel voor jou doet. Het grootste geschenk dat je de relatie kan geven is om het scorebord weg te gooien. ‘Voor wat – hoort wat’ is niet alleen kleingeestig, het is emotioneel schadelijk.
In relaties is het geven en nemen en vrijgevigheid van geest essentieel. Het bijhouden van kleinigheden: wie de afwas als laatste deed, wie de sokken opvouwde, wie de baby naar bed bracht.. is een geweldige manier om weerstand te kweken. Dit betekent niet dat je eindeloos moet geven zonder dat je er iets voor terug krijgt. Het betekent dat evenwicht niet bepaald wordt door incidentele acties, maar tijdens het verloop van de tijd. Zolang beide partners aan elkaar geven is de relatie zelf de beloning.
6. Emotioneel gezonde volwassenen zorgen voor – en houden – van zichzelf.
Emotioneel gezonde volwassenen zorgen voor zichzelf en zorgen voor jou. Dit betekent dat ze voor hun fysieke gezondheid zorgen, geen alcohol of marihuana gebruiken om te vluchten, maken ze gezonde voedingskeuzes, nemen ze genoeg rust en zijn ze ook afgestemd op hun eigen emotionele behoeften. Het voelt goed om nodig te zijn en een partner hebben die van je afhankelijk is kan aantrekkelijk zijn. Maar uiteindelijk zijn mensen verantwoordelijk voor hun eigen welzijn. Wat geldt voor je partner geldt ook voor jou. Wanneer je al je energie kwijt raakt door het zorgen voor anderen zonder dat je je eigen batterij oplaadt, raak je burned-out. We laden onze mobiele telefoons elke nacht op; waarom onszelf niet? Voor mensen die natuurlijke verzorgers zijn is dit een harde les om te leren. Maar als je partner je consequent vraagt om je eigen behoeften opzij te zetten, in het belang van de relatie, dan is dat een alarmbel. Zelfzorg is niet egoïstisch; het is van essentieel belang.
Er is de legende over een jonge jongen (Hansje Brinker) die op een avond over de grachten wandelt. Een storm waait richting de kust en het water van de zee begint te stijgen. De jongen ziet een gat in de dijk en weet, dat als het gat niet wordt gedicht, het hele gebied onder water zal lopen. In plaats van naar huis terug te keren stopt hij en steekt hij zijn vinger in de dijk. De hele nacht brengt hij buiten door, in de kou liggend op zijn buik en houdt zo de stad veilig. In het verhaal schiet in de ochtend iemand te hulp en is de jongen een lokale held. Maar wat gebeurt er als er niemand langskomt of niemand om hulp roept?
Een vriend zegt: ‘In relaties is mijn natuurlijke impuls altijd geweest mijn eigen behoeften opzij te zetten en na te denken over de behoeften van de ander. Ik heb het beeld in mijn hoofd: met mijn vinger in de dijk staan om de opening dicht te houden. De realiteit is dat ik met mijn hele lichaam in de dijk sta. In het begin voel ik mij een held, maar dan realiseer ik me dat ik niet kan bewegen’.
7. Emotioneel gezonde volwassenen kunnen een plan of afspraak maken en zich eraan houden.
We kunnen fantaseren over een vrijgevochten partner die ons in een opwelling meeneemt naar een tropisch eiland, met slechts een badpak en een tandenborstel op zak. De realiteit is dat langetermijn relaties, langetermijn planning vereisen. Ook dit zorgt voor een gezonde relatie!. Kinderen hebben de luxe om uitsluitend in het hier en nu te leven. Volwassenen moeten nadenken over de toekomst. De praktische noodzaak van huur betalen, voedsel op tafel zetten en niet te vergeten voor onvoorziene zaken of een oude-dagvoorziening sparen vraagt een zekere mate van planning. Emotioneel gezonde volwassenen hebben een plan en houden zich eraan. Als ze beloven de kinderen op een bepaalde tijd op te halen zullen ze er zijn. Als ze te laat zijn bellen ze even. Kunnen vertrouwen op je partner is cruciaal om je veilig te voelen in een relatie. Bij emotioneel gezonde volwassenen zitten woorden en daden op één lijn.
8. Emotioneel gezonde volwassenen strijden eerlijk en niet gemeen.
Bijna alle stellen zijn het soms oneens met elkaar. Ook dit hoort bij een gezonde relatie. Hoe je strijdt maakt het verschil van de wereld. Emotioneel gezonde volwassenen houden het probleem in de hand. Ze benoemen het ongewenste gedrag in plaats van elkaars ziel te verwonden. In plaats van: Welke gek besteedt er nu 300 euro aan een spijkerbroek? zeggen zij: Ik wou dat geld geen probleem was, omdat je er geweldig uitziet in die spijkerbroek, maar de waarheid is dat ik me zorgen maak over hoe we ons geld besteden.
Het is verleidelijk om oude koeien uit de sloot te halen om te bewijzen dat je gelijk hebt. Of om oude irritaties op nieuwe te stapelen met statements als: ‘Je doet altijd … of je hebt nooit … ‘. Deze horen niet thuis in een emotioneel gezonde volwassen strijd. Emotioneel gezonde volwassenen uiten hun gevoelens zonder schelden, beschuldiging, beschaming of devaluatie van de andere persoon. Kwetsende opmerkingen als: En trouwens, je ziet er dik uit in die jeans! of de ander onder de gordel raken met: Je bent zo’n sukkel, net als je vader! zitten niet in hun repertoire. We hebben allemaal graag gelijk, maar als je van iemand houdt is in verbinding blijven belangrijker dan gelijk hebben. Reality tv-achtige ruzies maken amusante tv, maar ze creëren een verschrikkelijke realiteit.
9. Emotioneel gezonde volwassenen kunnen flexibel zijn.
Emotioneel gezonde volwassenen weten dat er meerdere manieren zijn om van A naar B te komen. Soms is het belangrijk om de behoefte van ‘altijd gelijk hebben’ te laten varen. Moeders zijn vooral debet aan dit gegeven: willen dat papa zijn beurt met de baby oppakt en zijn dan boos…. omdat hij haar niet de biologische groenten voert, haar een dutje laat doen op ‘het verkeerde moment’ of al het speelgoed opruimt op de verkeerde plek. Het delen van verantwoordelijkheid betekent ‘echt delen’ en accepteren dat wanneer de ander de verantwoordelijkheid heeft, de ander de regels bepaalt. We hebben er allemaal baat bij om nieuwe manieren te leren in hoe de zaken aan te pakken. Niet alleen zijn beide manieren vaak even goed, tezamen creëren ze een rijkere algehele ervaring.
Neem het volgende voorbeeld: ‘Het was vroeger thuis nooit toegestaan om junkfood te eten, maar als mijn moeder late vergaderingen had ging mijn vader altijd met ons naar McDonalds. Ik heb prachtige herinneringen aan open autoramen, harde muziek en de heerlijke geur van Franse frietjes. Die avonden met mijn vader waren echt bijzonder en geven mij warme herinneringen aan vrijheid en spontaniteit’.
Het besef dat er meer dan één manier is om het goed te doen, leidt tot wederzijds respect en waardering voor je partner’s kijk op de dingen. Gelijkheid is niet nabijheid. Dit draagt ook bij aan een gezonde relatie. De dichter Khalil Gibran inspireert ons met de regel: Vult elkanders beker, maar drinkt niet uit dezelfde beker en benadrukt het belang van het behoud van je individualiteit en autonomie binnen een relatie. Waardering voor je partner, niet alleen vanwege de kwaliteiten en interesses die je samen deelt, maar ook voor datgene wat je niet deelt, is een verrijking voor beiden.
10. Emotioneel gezonde volwassenen hoeven niet steeds bevestigd te worden.
Emotioneel gezonde volwassenen scoren laag op narcisme. Narcisten nemen alle zuurstof weg in de ruimte. Om een goed gevoel over zichzelf te krijgen hebben ze de bewondering en aandacht van anderen nodig. Wanneer je leeft met een narcist is het is een full-time job om in hun ego en behoeften te voorzien. Vaak zelfs zoveel werk dat je de behoeften van jezelf vergeet. Natuurlijk is het leuk als je partner in de belangstelling staat en je de warmte van het succes-zonnetje van je partner kan delen. Maar hier is het probleem: het maakt niet uit hoeveel aandacht de narcistische partner krijgt, ze raken nooit voldaan. En in de meeste gevallen komen ze er niet aan toe om jou aandacht te geven.
Anderzijds kan de emotioneel gezonde volwassene binnenkomen en zeggen: Jij bent er! in plaats van hier ben ik! Hij/zij is misschien niet zo flitsend en kleurrijk, maar is veilig genoeg in zichzelf, zodat continu bevestiging door de ander niet nodig is. Beide partners geven en ontvangen aandacht. Emotioneel gezonde volvolwassenen zijn blij met het succes van hun partner; niet als een weerspiegeling van zichzelf, maar vanwege de erkenning van de kwaliteiten van de ander. De hoogste vorm van romantiek is: echt gezien te worden om wie je bent en dat vraagt om een partner die buiten de kaders van zichzelf kan waarnemen.
Dus wat nu? Het vinden van een emotioneel gezonde partner is belangrijk voor beiden binnen een relatie. Voordat je met een emotioneel gezonde volwassene kan samenzijn, moet je zelf een emotioneel gezonde volwassene zijn. De film Jerry McGuire heeft ons het hoofd op hol gebracht met de zin: ‘Je maakt me compleet’. Die uitdrukking suggereert dat het vinden van de juiste persoon een emotionele leegte vervult; dat liefde ons uit onze onvolwassenheid transformeert.
Integendeel. De liefde is de beloning voor al het werk van de eigen transformatie! Elke hulpverlener die het therapeutisch beroep verstaat, weet dat het nergens toe leidt als we proberen om de ander te vervullen of te veranderen. Tot slot: het belangrijkste dat ons weerhoudt om de emotioneel gezonde volwassene te vinden, is dat we onszelf nog moeten ontwikkelen. Wanneer we deze eigenschappen zelf ontwikkeld hebben, zijn ze veel gemakkelijker te herkennen in anderen. Dan zijn we beland in het hart van het echte sprookje.
Bron: Dr. Robin Berman
Vertaling: Natasja Paskas