Een opstelling is een oefening waarbij onderzoek plaatsvindt naar je eigen positie in een groter geheel. Dat grotere geheel kan het gezin (van herkomst) zijn, maar ook bijvoorbeeld een werkomgeving. In een opstelling ga je op zoek naar de samenhang tussen gebeurtenissen en personen. Problematische relaties, knelpunten, ziektes, blokkades, irritaties of ruzies kun je duidelijker in kaart brengen. Een opstelling is vooral een methode om op een andere manier naar een probleem te kijken.
De grondlegger van opstellingenwerk is Bert Hellinger. Tijdens een opstelling wordt er gebruik gemaakt van wat de metafysica het morfologisch veld noemt. Dat is een vormbepalend en ‘wetend’ veld waar energetisch vormgeving en informatie-uitwisseling plaatsvindt. Het mooie is, is dat iedereen kan op dit veld kan aansluiten waardoor er informatie vrijkomt waarmee gewerkt kan worden. De wetenschapsjournaliste Lynne McTaggart heeft over dit veld een boek geschreven: ‘Het Veld’ (2003). Het boek van bioloog Rupert Sheldrake: ‘The Presence of the Past: Morphic Resonance and the Habits of Nature’ (1988), beschrijft dit veld ook.
Natuurlijke ordening
Er bestaat zoiets als een systeem-ziel. Het systeem (gezin of welke omgeving dan ook) wordt gezien als een levend organisme waarbinnen de onderlinge verhoudingen centraal staan. Deze verhoudingen houden elkaar in evenwicht. Het gaat uit van een natuurlijke ordening. Als de onderlinge verhoudingen in een systeem verstoord raken ontstaan er problemen. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer mensen elkaars emoties overnemen of als er iemand buitengesloten wordt door een conflict. Ook kan dit gebeuren wanneer er geen verzoening met een overlijden plaatsvindt of wanneer er rolverandering ontstaat in een samengesteld gezin.
Familie-opstelling
We zijn allemaal deel van een familiesysteem. Elk individu is diep verbonden met het gezin en het lot van het gezin is nauw verbonden met het persoonlijk lot. De positie die een kind inneemt in het gezin, beïnvloedt zijn/haar gedrag, emoties en waarneming. Is die positie niet de natuurlijke dan ontstaat er verwarring. Het kan zijn dat een kind, uit liefde voor de ouders, hun onopgeloste problemen of verdriet is gaan ‘dragen’. Het kind voelde dat het moest zorgen voor het (emotionele) welzijn van de ouder. Dan is er positieverwarring ontstaan, omdat een kind de ouderpositie heeft ingenomen en de ‘wet’ van de natuurlijke ordening is overtreden. Kinderen kunnen dan geen kind meer zijn en leren de eigen gevoelens en behoeften niet te herkennen, ontwikkelen of serieus te nemen. Als ouders hun eigen emoties niet zelf dragen, verliezen ze vervolgens respect van – en gezag over – hun kinderen. Deze scheefgegroeide verhouding kan zorgen voor een verstoord zelfgevoel en de nadelige effecten daarvan kunnen pas veel later in het leven voelbaar worden. Je weet niet altijd hoe het doorwerkt, maar wel dát het doorwerkt.
Trauma-opstelling
Ook kunnen onverwerkte trauma’s uit het verleden, doorwerken in de generaties daarna door middel van gedragspatronen en overtuigingen. Daarom is deze therapeutische methode ontwikkeld, om cliënten te helpen het onbewuste te integreren. De trauma-opstelling kan toegang verschaffen tot innerlijke en soms afgescheiden processen waarvan je de effecten (symptomen) wel merkt, maar die je niet onder woorden kunt brengen of begrijpen. Vooral bij vroegkinderlijk trauma is deze methode van grote waarde. Een groeiend inzicht in deze methode heeft duidelijk gemaakt dat de kern van de opstelling vaak het thema ‘verlangen’ in zich heeft. Verlangen bijvoorbeeld naar inzicht, verbinding of bevrijding. Het is mogelijk om ‘verlangen’ in een opstelling in te brengen als ingang naar een veranderingsproces. ‘In zijn verlangen ontmoet een mens zichzelf. In het verlangen ligt mogelijk een wens tot veranderen besloten en laat zien waar hij op dat moment in zijn ontwikkeling staat’, aldus prof. Franz Ruppert die zeer inzichtgevend over opstellingen heeft geschreven.
Volgens hetzelfde idee als de familieopstelling kan een organisatieopstelling nieuwe inzichten geven over dynamieken en knelpunten in de organisatie. Deze manier van kijken en werken komt ook goed van pas om in je werk te zien wat er stroomt en wat blokkeert.
Inzicht
Opstellingen zijn als een weerspiegeling van de processen op zielsniveau. Het is een methode die het gevoel, de intuïtie en emoties aanspreekt, niet zozeer de ratio.
De opstelling heeft het potentieel om veranderingen teweeg te brengen op onderbewust niveau. Denk daarbij aan inzichten, helderheid, herkenning, lichtheid, erkenning en heling. Het doel van een opstelling is, om vanuit rust je situatie te verkennen. Samen met mij ga je laagje voor laagje afpellen van een vraagstelling of probleem. Je kunt in de praktijk eenmalig een opstelling doen of als onderdeel van een therapietraject. Je kunt daardoor meer inzicht krijgen in jouw vragen of relaties en wat jouw plek en aandeel daarin is (geweest). Zo kan een opstelling de weg tonen naar de oplossing van een probleem.
